سنگ مثانه چیست؟
درمان سنگ مثانه – سنگ مثانه تود‌ه‌های سختی متشکل از مواد معدنی در مثانه هستند. زمانی که مواد معدنی ادرار غلیظ و کریستاله شوند، سنگ مثانه ایجاد می‌شود. این مشکل معمولا زمانی رخ می‌دهد که شخص قادر به تخلیه‌ی کامل مثانه خود نباشد.
سنگ‌های مثانه کوچک معمولاً بدون نیاز به درمان از بدن خارج می‌شوند، اما برخی اوقات سنگ مثانه نیاز به مصرف دارو یا حتی جراحی دارد. اگر سنگ مثانه درمان نشده باقی بماند، سنگ منجر به عفونت و دیگر مشکلات خواهد شد.
علائم سنگ مثانه
برخی اوقات سنگ‌های مثانه – حتی انواع بزرگ‌تر آن – مشکلی را ایجاد نمی‌کنند. اما اگر سنگ مثانه دیواره‌ی این اندام بدن را تحریک کرده و یا جریان ادرار را مسدود کند، علائم و نشانه‌ها شامل موارد زیر خواهد بود:
- درد در قسمت پایینی شکم
- درد در هنگام دفع ادرار
- تکرر ادرار
- دفع ادرار سخت و یا جریان ادرار مقطوع
- خون در ادرار
- ادرار کدر و یا تیره رنگ غیر طبیعی
علل سنگ مثانه
زمانی که ادرار به صورت کامل تخلیه نشود، امکان تشکیل سنگ مثانه وجود دارد. ادرار باقی مانده غلیظ شده و سپس امکان کریستالی شدن آن و تشکیل سنگ وجود دارد.
برخی از عفونت‌ها منجر به تشکیل سنگ مثانه می‌شوند و برخی اوقات یک بیماری زمینه‌ای که توانایی نگه داشتن، ذخیره و یا کاهش ادرار توسط مثانه را تحت تأثیر می‌دهد، باعث ایجاد سنگ در مثانه می‌شود. هر نوع ماده‌ی خارجی در مثانه هم می‌تواند منجر به تشکیل سنگ مثانه شود.
رایج‌ترین بیماری‌هایی که باعث بروز سنگ مثانه می‌شوند، عبارتند از:
- بزرگ شدن غده‌ی پروستات: پروستات بزرگ شده (هایپرپلازی خوش خیم پروستات) در مردان می‌تواند منجر به تولید سنگ کلیه شود. یک پروستات بزرگ شده، می‌تواند جریان ادرار را مسدود کرده و از خالی شدن کامل مثانه جلوگیری کند.
- اعصاب آسیب دیده: به صورت طبیعی، اعصاب پیام‌هایی را از مغز برای عضلات مثانه حمل می‌کنند و این پیام‌ها منجر به انقباض و انبساط عضلات مثانه خواهند شد. اگر این اعصاب به علت سکته، آسیب ستون فقرات و نخاع و دیگر مسائل و بیماری‌ها آسیب ببینند، ممکن است مثانه به صورت کامل خالی نشود. به این حالت مثانه عصبی (neurogenic bladder) گفته می‌شود.
تشخیص سنگ مثانه
برای تشخیص سنگ مثانه کارهای زیر را می‌توان انجام داد:
- معاینه فیزیکی: پزشک برای بررسی برزرگ شدن احتمالی مثانه قسمت پایینی شکم را لمس می‌کند، همچنین برای بررسی اندازه پروستات ممکن است آزمایش مقعدی هم انجام شود. علائم و نشانه‌های ادراری بیمار هم در جریان این معاینه مورد بحث قرار خواهند گرفت.
- تست ادرار: نمونه‌ای از ادرار بیمار برای بررسی میکروسکوپی مقدار خون، باکتری و مواد معدنی کریستالی شده در آزمایشگاه بررسی می‌شوند. در بررسی ادرار احتمال ابتلای فرد به عفونت مجاری ادراری هم بررسی خواهد شد. عفونت مجاری ادراری گاهی عامل سنگ مثانه بوده و گاهی هم بر اثر سنگ مثانه ایجاد می‌شود.
- سی‌تی اسکن: در سی تی اسکن از اشعه ایکس و کامپیوتر برای گرفتن تصاویر دقیقی از داخل بدن استفاده می‌شود. سی‌تی اسکن قادر به تشخیص کوچکترین سنگ‌ها است. این روش حساس‌ترین روش برای تشخیص انواع مختلف سنگ‌های مثانه است.
- سونوگرافی: در این روش تشخیصی از امواج رادیویی برای تهیه تصاویری از داخل بدن استفاده می‌شود و برای تشخیص سنگ مثانه هم کاربرد دارد.
- رادیولوژی اشعه ایکس: گرفتن عکس رادیولوژی از کلیه، میزنای و مثانه به پزشک در تشخیص سنگ مثانه کمک می‌کند. با این همه انواعی از سنگ مثانه در رادیولوژی ساده قابل تشخیص نیستند.
درمان سنگ مثانه
نوشیدن مقدار زیادی آب باعث می‌شود که سنگ‌های کوچک‌تر خود به صورت طبیعی از بدن خارج شوند. اما به دلیل اینکه در بیشتر مواقع سنگ‌های کلیه به دلیل خالی نشدن کامل مثانه ایجاد می‌شوند، آب زیادی ممکن است برای خارج کردن سنگ مثانه به صورت طبیعی کافی نباشد. در بیشتر مواقع، باید سنگ به روش دیگری خارج شود و راه‌هایی هم برای آن وجود دارد.
در هم شکستن سنگ
در این روش، ابتدا بیمار تحت بیهوشی کامل و یا بیحسی موضعی قرار خواهد گرفت. بعد از آن، یک لوله کوچک به همراه دوربینی در انتهای آن وارد مثانه می‌شود و پزشک با کمک آن سنگ مثانه را مشاهده می‌کند. بعد از آن لیزر، یک ابزار سونوگرافی و یا دیگر وسایل سنگ را به قطعات کوچک‌تری تبدیل کرده و بعد آن‌ها را از مثانه خارج خواهند کرد.
جراحی برای خارج کردن سنگ
در مواردی که سنگ مثانه بزرگ باشد و یا اینکه برای در هم شکسته شدن بسیار سخت باشد، پزشک با انجام عمل جراحی آن را از مثانه خارج خواهد کرد.
اگر سنگ مثانه ناشی از مسدود شدن مسیر ادرار و یا پروستات بزرگ شده باشد، این موارد هم همزمان با برداشته شدن سنگ مثانه در طی عمل جراحی درمان خواهند شد.
دکتر علیرضا سینا
متخصص جراحی کلیه،مجاری ادراری و تناسلی (اورولوژی)
فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی کودکان و اختلالات ادراری مادرزادی